Wierzyciel: kto to jest i jak z nim rozmawiać?

Kim jest wierzyciel? Definicja

Z ogólnoprzyjętej definicji wierzyciel to osoba, która na mocy prawa może żądać spełniania na jej rzecz określonych świadczeń od innej osoby, tj. od dłużnika. Zazwyczaj te żądania dotyczą środków pieniężnych. Przykładem jest tu spłata rat za kredyt gotówkowy. Takie raty z perspektywy wierzyciela są należnościami lub wierzytelnościami. Z kolei dłużnik określi je mianem zobowiązań finansowych lub długów.

Kwestie wierzytelności są określone głównie w kodeksie cywilnym. Jednakże ten akt prawny wprost nie wskazuje, kim jest wierzyciel. Jednocześnie prawo stanowi, że istotą zobowiązania jest to, że wierzyciel jest umocowany do żądania spełnienia świadczenia przez dłużnika. Mówiąc prościej, wierzyciel może przykładowo zażądać zwrotu pożyczki wraz z ustalonymi w umowie odsetkami.

Kto może być wierzycielem?

Niemal każdy podmiot może zostać wierzycielem. Dotyczy to między innymi banków, towarzystw ubezpieczeniowych, instytucji pożyczkowych czy osób prywatnych. Przykładowo wierzyciel pożyczki to podmiot, który jest  uprawniony do otrzymania jej zwrotu od pożyczkobiorcy. 

Pojęcie wierzyciela pojawia się w postępowaniach egzekucyjnych i administracyjnych. Szczególnie często można się zaś spotkać z pojęciami wierzyciela hipotecznego, osobistego, rzeczowego lub alimentacyjnego.

Wierzyciel hipoteczny

Wierzyciel hipoteczny to podmiot uprawniony do egzekwowania świadczenia na jego rzecz od dłużnika z tytułu zabezpieczenia ustanowionego na jego nieruchomości. Z zasady zabezpieczenie stanowi nieruchomość dłużnika objęta wpisem hipotecznym. 

Zgodnie z kodeksem cywilnym w pewnych przypadkach wierzyciel hipoteczny jest uprawniony do egzekwowania swojego świadczenia przed wierzycielami osobistymi danego dłużnika. Z pojawieniem się wierzytelności hipotecznej zwykle można się spotkać podczas podpisywania umowy kredytu hipotecznego. Po spłacie ostatniej raty kredytu potrzebna jest zaś zgoda wierzyciela na wykreślenie hipoteki z księgi wieczystej.

Wierzyciel osobisty

Wierzyciel osobisty może domagać się spełnienia na jego rzecz świadczenia z całego majątku osobistego dłużnika. Wobec tego wierzyciel osobisty jest uprawniony do regulowania należności nie tylko z dóbr rzeczowych, ale też z pensji czy emerytury, która wpływa na rachunek bankowy dłużnika. 

Wierzyciel rzeczowy

Wierzyciel rzeczowy ma dość podobną specyfikę do dłużnika hipotecznego. Różnica polega na tym, że wierzyciel rzeczowy może egzekwować swoje prawa z konkretnie wskazanej ruchomości dłużnika, która stanowi zabezpieczenie wierzytelności. W tym przypadku zabezpieczeniem może być np. samochód lub maszyny. Co istotne wierzyciel rzeczowy w takiej sytuacji ma pierwszeństwo przed wierzycielem osobistym do spieniężenia rzeczonego samochodu. 

Wierzyciel alimentacyjny

Wierzycielem alimentacyjnym jest osoba, na rzecz której zasądzone zostały alimenty. Ma ona szczególne prawa, ponieważ zgodnie z prawem wierzyciel alimentacyjny ma pierwszeństwo w kolejności zaspokajania wierzycieli. Innymi słowy, alimentacyjne świadczenie spełnić powinno się przed rzeczowym, osobistym i każdym innym. Co równie ważne, wierzytelność alimentacyjna jest niezbywalna. W żadnym przypadku nie można jej przenieść na kogoś innego.

Wierzyciel a dłużnik

Niemal każdy z nas choć raz w życiu był dłużnikiem i miał kontakt z wierzycielem. Wystarczy zaciągnąć jakikolwiek kredyt bądź pożyczkę, by miało to miejsce. Wtedy to powstają tzw. wierzytelności niewymagalne. To takie, których termin płatności jeszcze nie minął. 

Przykładem będzie tu kredyt konsumpcyjny z pierwszą ratą do zapłacenia za kilka tygodni. Wystarczy tylko spłacać kolejne raty w umówionych terminach, aby nie pojawił się żaden problem. Gdy zaś przewiduje się jakieś kłopoty z terminową spłatą, to warto działać zawczasu. Rozwiązaniem kłopotów może okazać się kredyt konsolidacyjny, obniżający wysokość miesięcznych rat.

Jeśli jednak zobowiązanie finansowe nie zostanie spłacone w terminie, to pojawia się wierzytelność wymagalna. Wystarczy już tylko jeden dzień zwłoki, by miało to miejsce. Po pojawieniu się wierzytelności wymagalnej wierzyciel może podjąć działania mające na celu odzyskanie należności.

W jaki sposób wierzyciel egzekwuje świadczenia od dłużnika?

Wierzyciel może podjąć szereg działań, by doprowadzić do spłaty zobowiązania. Praktykowane są zwłaszcza następujące rozwiązania:

• Windykacja miękka — na samym początku wierzyciel zwykle sięga po polubowne rozwiązania. Dłużnik może się spodziewać otrzymania wezwania do zapłaty.

• Naliczenie odsetek karnych — zgodnie z ustaleniami zawartymi np. w umowie o kredyt wierzyciel może powiększyć zadłużenie o odsetki karne lub kary umowne.

• Przesłanie informacji do katalogów dłużników — powstanie przeterminowanego zadłużenia może zostać zgłoszone między innymi do BIG InfoMonitor. Jeśli wierzycielem jest np. bank, to wierzytelność wymagalna może mieć negatywny wpływ na scoring BIK.

• Windykacja twarda — brak spłaty długu może doprowadzić do skierowania sprawy na drogę sądową. Po uzyskaniu klauzuli wykonalności przez wierzyciela następuje egzekucja komornicza.

Należy zauważyć, że wierzyciel ma prawo dochodzić swoich wierzytelności z pomocą zewnętrznego windykatora, np. firmę specjalizującą się właśnie w windykacji.

Co należy do praw i obowiązków wierzyciela?

Wierzyciel ma wobec dłużnika określone obowiązki. Przede wszystkim nie może żądać świadczenia w zakresie wyższym, niż mu się to należy. Kiedy wierzyciel decyduje się skierować sprawę na drogę postępowania egzekucyjnego, to musi wskazać odpowiednią podstawę tego żądania. Podstawowym prawem wierzyciela jest zaś możliwość odzyskania należności.

Istotne jest to, że w przypadku wielu wierzytelności wierzyciel może się zmienić. Dotyczy to zwłaszcza zadłużeń z umów pożyczkowych lub kredytowych. Wiele instytucji finansowych decyduje się na sprzedaż praw z tytułu danej wierzytelności poprzez cesję. Wówczas to ten podmiot, znany jako wierzyciel wtórny, uzyskuje prawa i obowiązki względem pożyczki, jakie wcześniej miał pierwotny wierzyciel.

Jakie są obowiązki i prawa dłużnika?

Powstanie wierzytelności wymagalnej jest problematyczne z punktu widzenia dłużnika. Jednocześnie ma on prawo do:

• Poufności — wierzyciel nie może wymuszać udzielania informacji np. od członków rodziny dłużnika. Wierzyciel nie może też zniesławiać dłużnika, np. przez publiczne nazywanie go oszustem. 

• Pełnej informacji — dłużnik cały czas powinien mieć dostęp dotyczących aktualnego stanu zadłużenia. Dotyczy to zwłaszcza wysokości zobowiązania oraz terminów spłaty.

• Przestrzegania terminów — gdy spłata jest dokonywana zgodnie z ustalonym harmonogramem, to dłużnik nie może być ponaglany do przyspieszonej zapłaty kolejnych rat.

• Prawidłowego określenia kwoty zobowiązania — wierzytelność nie może być powiększona o dowolną kwotę. Wszelkie naliczone odsetki karne i kary umowne muszą mieć uzasadnienie wynikające np. z zapisów umowy.

Podstawowym obowiązkiem dłużnika jest dążenie do spełnienia świadczenia wobec wierzyciela. Jeśli ma się wątpliwości co do zasadności roszczeń wierzyciela, to należy rozważyć szybki kontakt z prawnikiem.

Jak przebiega rozliczenie komornika z wierzycielem?

Zazwyczaj na początku istnienia wierzytelności w sprawie uczestniczą dwie strony, tj. wierzyciel i dłużnik. Czasem może pojawić się trzeci podmiot, tj. windykator lub komornik sądowy działający na rzecz wierzyciela.

Komornik ma określone obowiązki wobec wierzyciela. Wierzyciel jest uprawniony do tego, aby brać udział w czynnościach realizowanych przez komornika. Komornik ma zaś obowiązek udzielania informacji wierzycielowi, np. dlaczego podjął dane działania czy dlaczego zaniechał konkretnych aktywności.

Ponadto komornik ma obowiązek przekazywania odzyskanych środków do wierzyciela w ciągu 4 dni. W razie pojawienia się jakichkolwiek wątpliwości wobec działań komornika możliwe jest zgłoszenie skargi. Skarga może zostać zgłoszona zarówno przez wierzyciela, jak i dłużnika świadczenia. Wtedy to komornik jest zobowiązany do złożenia stosownych wyjaśnień.

Jak rozmawiać z wierzycielem i zarządzać długiem?

Tak naprawdę wszystkim stronom zależy na tym samym. Zarówno wierzyciel, jak i dłużnik chcą pozbyć się problemu związanego z pojawieniem się wierzytelności wymagalnej. Stąd wskazane jest, by strony pozostały w stałym kontakcie. 

Sprawna komunikacja z zachowaniem asertywności zwykle jest optymalnym rozwiązaniem pozwalającym rozwiązać kłopot i przykładowo doprowadzić do ugody. Dłużnik może wynegocjować np. przesunięcie terminów spłaty lub też złożyć wniosek o przynajmniej częściowe umorzenie długu.

Czasem rozwiązaniem okazują się instrumenty finansowe, jak wspomniany już kredyt konsolidacyjny. Należy jednak podkreślić, że takie rozwiązania są dostępne w bankach tylko do pewnego momentu, zwykle do chwili pojawienia się przeterminowanych zobowiązań.

Sprawdź również: Jak przebiega konsolidacja zadłużenia?

Rzeczywistość ukazuje, że wielu dłużników podejmuje próby ukrycia lub upłynnienia majątku przed wierzycielami, windykatorami i komornikami. Z paru powodów takie rozwiązanie można jednak uznać za kiepski pomysł, zwłaszcza w długoterminowej perspektywie. Wierzyciel może bowiem złożyć tzw. skargę paulińską do sądu, celem zakwestionowania działań dłużnika świadczenia.