Co to jest ryzyko kredytowe? Pigułka informacji

W artykule przeczytasz m.in. o tym, jakie są rodzaje ryzyka, jak przebiega jego ocena, a także jak banki nim zarządzają i ograniczają. Zebrane informacje pomogą Ci lepiej przygotować się do złożenia wniosku i przygotować odpowiedzi na pytania, które może zadać bank.

Co to jest ryzyko?

Begg D., Fisher S., Vernasca G., Dornbusch R. w swojej książce „Ekonomia: Makroekonomia” opisują ryzyko, jako „prawdopodobieństwo, że podmiot gospodarczy poniesie straty w następstwie podjęcia danej decyzji ekonomicznej. Także takie działanie czy przedsięwzięcie, w którym nie wszystkie zmienne są oszacowane lub nie dadzą się oszacować na bazie rachunku prawdopodobieństwa. Ryzyko różni się od niepewności tym, że dotyczy zjawisk powtarzalnych, które można w pewnej mierze skalkulować”.

Zaryzykujesz z dobrą ofertą kredytu?

Co to jest ryzyko kredytowe?

Ryzyko kredytowe to prawdopodobieństwo, że kontrahent nie wypełni jednego lub wielu warunków kontraktu z powodu braku możliwości wywiązania się ze swoich zobowiązań finansowych.

Ryzykiem kredytowym określa się także ryzyko zmian wartości kapitału własnego przedsiębiorstwa spowodowanych zmianami zdolności kredytowej jego dłużników. Dla przykładu bankructwo powoduje zmiany wartości przyszłych przepływów pieniężnych, stopy zwrotu i kwoty długi. Prowadzi to do zmiany wartości kapitału własnego, co skutkuje zmianą wartości przedsiębiorstwa.

Przykład:

Chcesz rozbudować firmę, posiłkując się kredytem inwestycyjnym. 

• Czy zdecydujesz się na prolongatę w spłacie do momentu zwiększenia mocy produkcyjnych? 

• Czy ewentualne opóźnienia w uruchomieniu produkcji nie wpłyną na możliwość spłat zobowiązań po okresie prolongaty?

• Czy opóźnienia w spływie należności od kontrahentów mogą zachwiać płynnością firmy?

Tego rodzaju pytania pomagają określić, jak firma jest przygotowana na ewentualne zagrożenia. Bank będzie chciał wiedzieć, jak planujesz ograniczyć potencjalne ryzyka transakcji. Warto więc przygotować odpowiedzi, które mają poparcie w danych finansowych firmy.

Powyższy przykład pokazuje, że ryzyko kredytowe pojawia się zarówno po stronie pożyczkodawcy (banku) i pożyczkobiorcy (Ciebie/Twojej firmy). Dlatego ważna jest ocena ryzyka kredytowego i precyzyjnie oszacowanie takich parametrów jak m.in. kwotę zobowiązania i walutę, w jakiej będzie udzielone finansowanie.

Sprawdź także: Konto firmowe pełne profitów.

Już sto lat temu próbowano zdefiniować czym jest ryzyko kredytowe

Próby zdefiniowania czym jest ryzyko kredytowe, trwają od ponad stu lat. W 1901 r. A.H. Willet uważał, że jest to coś obiektywnego związanego z subiektywną niepewnością. Coś jak przeczucie, że gra w „trzy karty” to nie najlepszy sposób na pomnożenie gotówki.

(shutterstock/Miha Creative)

W 1921 F.H. Knight opublikował własną definicję niepewności mierzalnej i niemierzalnej. Pierwszą z wymienionych nazwał ryzykiem. 

To było ponad sto lat temu. Jak dzisiaj rozumiemy ryzyko kredytowe? Potocznie mówimy o nim w sytuacji, gdy trzeba ocenić zagrożenie lub wystąpienie niepożądanego zjawiska. Uwzględniasz je przed podjęciem decyzji, np. rozważając różne scenariusze wydarzeń. Dzięki temu możesz wybrać rozwiązanie, które w danym momencie jest optymalne dla Ciebie lub Twojej firmy.

Przeczytaj także: Chcesz rozwinąć jednoosobową działalność gospodarczą? Kredyt gotówkowy napędzi Twój biznes.

Rodzaje ryzyka kredytowego

Ryzyko to ogólne pojęcie, które może być rozumiane inaczej w zależności od kontekstu. Najważniejsza informacja w tym fragmencie to ta, że proces kredytowy jest ściśle powiązany z oceną ryzyka kredytowego. Banki weryfikują indywidualną sytuację każdego klienta i na podstawie tego podejmują decyzję.

Bank wyróżnia osiem rodzajów ryzyka:

• ryzyko rynkowe;

• ryzyko operacyjne;

• ryzyko stopy procentowej;

• ryzyko niewypłacalności;

• ryzyko aktywne (czynne);

• ryzyko pasywne (bierne);

• ryzyko indywidualne (pojedyncze);

• ryzyko portfelowe (łączne).

Warto zaznaczyć, że są jeszcze dwa rodzaje ryzyka – ryzyko akceptowalne i ryzyko nieakceptowalne. W pierwszym przypadku bank uznaje, że poziom potencjalnych strat finansowych jest dla banku akceptowalny. Natomiast drugi wariant informuje, że ryzyko jest niemożliwe do zaakceptowania przez bank.

Ryzyko rynkowe

Jest to ryzyko związane z bieżącą sytuacją na rynku finansowym i ogólnie w gospodarce. Bank uwzględnia je w swoich ocenach, nie może na nie wpływać, ale ono może wpływać na jego działalność. Na poziom ryzyka rynkowego wpływają m.in.:

• inflacja;

• wysokość bezrobocia;

• poziom stabilności gospodarki;

• czynniki polityczne;

• czynniki destabilizujące gospodarkę.

Ryzyko operacyjne

Ten rodzaj ryzyka związany jest z działalnością banku i sytuacjami, które mogą wpływać na stan finansów instytucji. Banki mają wpływ na ten wskaźnik, ale nie istnieją narzędzia, które mogłyby je całkowicie wyeliminować.

Ryzyko stopy procentowej

Powiązane z wartością pieniądza w danym czasie i poziomek inflacji. W celu jego ograniczenia banki udzielają kredytów, stosując zmienną stopę procentową.

Istnieją także kredyty ze stałym oprocentowaniem. Dostępne są one w Polsce najczęściej w postaci kredytów hipotecznych z ograniczonym horyzontem obowiązywania (pięć lat).

Ryzyko niewypłacalności

Instytucje finansowe przy ocenie ryzyka kredytowego i prowadzonej działalności uwzględniają ryzyko niewypłacalności. Bank może stać się niewypłacalny lub jego płynność zostanie zagrożona, gdy np. podmioty, z którymi współpracuje, mają trudności finansowe. 

Banki cyklicznie przechodzą tzw. stress testy, które określają zdolność danej instytucji finansowej do radzenia sobie z kryzysem gospodarczym.

Ryzyko aktywne (czynne)

Ryzyko aktywne dotyczy strat finansowych banku. Powstają one w wyniku braku płatności przez kredytobiorców. Pozbawia to bank wpływów z tytułu odsetek i prowizji.

Ryzyko pasywne (bierne)

Pojawia się w momencie wcześniejszego wycofania zdeponowanych w banku środków finansowych. 

(shutterstock/Gorodenkoff)

Ryzyko indywidualne (pojedyncze)

Dotyczy indywidualnych umów kredytowych klientów. Dla przykładu bank ocenia pojedyncze zdarzenia, jak brak płatności przez pożyczkobiorcę i spłatę z opóźnieniem.

Ryzyko kredytowe łączne (portfelowe)

Jest to ryzyko, które uwzględnia cały portfel kredytowy banku. Szacuje się je na podstawie poszczególnych kredytów i uzależnione jest od ryzyk indywidualnych. Banki dzielą tego rodzaju ryzyko także na linie produktowe lub segmenty klientów. Instytucja finansowa może określić np. ryzyko kredytów hipotecznych we frankach szwajcarskich lub dla wszystkich produktów kredytowych dla klientów w segmencie małych i średnich przedsiębiorstw.

Przeczytaj także: Dlaczego warto mieć więcej niż jedno konto w banku? Przeczytaj, zanim będzie za późno.

Co wpływa na ryzyko kredytowe?

Banki dysponują zaawansowanymi systemami do oceny ryzyka. Mają one „zaszyte” parametry, które wpływają na ocenę ryzyka kredytowego i zdolności kredytowej. Najpewniej instytucje finansowe będą (lub już to robią) wspierać się także narzędziami sztucznej inteligencji, aby jeszcze skuteczniej ograniczyć ryzyko banku.

Czynniki wpływające na ryzyko kredytowe to m.in.:

• kwota kredytu;

• zdolność kredytowa kredytobiorcy;

• okres finansowania;

• rodzaj kredytobiorcy – osoba indywidualna, firma, jednostka sektora finansów publicznych;

• waluta;

• wysokość oprocentowania;

• wysokość udziału własnego;

• rodzaj i wartość zabezpieczeń.

Ryzyko kredytowe banku – przykład:

Kredyt hipoteczny z 50% udziałem własnym i zabezpieczeniem hipotecznym jest mniej ryzykowny od kredytu obrotowego dla firmy, gdzie jedynym zabezpieczeniem są obroty na rachunku przedsiębiorstwa.

Jak przebiega ocena ryzyka kredytowego?

Bank przed podjęciem decyzji kredytowej musi dokonać oceny ryzyka kredytowego. Jest to nie tylko zdroworozsądkowe podejście pożyczkodawcy, ale także wymóg Komisji Nadzoru Finansowego. W Rekomendacji T, którą wydał KNF, znajdują się zapisy dotyczące dobrych praktyk w zakresie zarządzania rynkiem w obszarze detalicznym, czyli finansowania osób indywidualnych.

Gdy złożysz wniosek do banku, specjaliści od zarządzania ryzykiem w banku obliczają poziom ryzyka dla danej transakcji. Pożyczkodawca ocenia czy będziesz w stanie terminowo spłacać raty. Ponadto ustala jakie ryzyko dla banku niesie sytuacja, w której przestaniesz wywiązywać się ze swoich zobowiązań.

Bank analizując ryzyko kredytowe związane z udzieleniem finansowania, uwzględnia m.in.:

• poziom dochodów wnioskodawcy;

• wysokość comiesięcznych kosztów (rachunki, wydatki na żywność itp.);

• źródło dochodów;

• udział własny (wkład własny);

• liczbę osób w gospodarstwie domowy będących na utrzymaniu wnioskodawcy;

• wykonywany zawód.

(shutterstock/M Isolation photo)

Banki mają określone „warunki brzegowe”, które musi spełnić dana osoba lub firma, aby uzyskać finansowanie. Do ich weryfikacji używa się np. scoringu. Jest to narzędzie, które pomaga ocenić wiarygodność danej osoby, przyznając jej określoną liczbę punktów. Scoring przyznawany jest m.in. na podstawie:

• informacji zawartych w Biurze Informacji Kredytowej;

• dochodów i wydatków;

• okresu zatrudnienia;

• zawodu;

• wieku i stanu cywilnego.

Scoring ułatwia analizę i dzięki temu banki są w stanie określić ryzyko kredytowe i udzielić odpowiedzi na wniosek klienta. Czasami wystarczą dwa lub trzy kwadranse, żeby otrzymać decyzję kredytową. Niemniej są sytuacje bardziej złożone, które wymagają wnikliwej oceny analityka. W takich przypadkach wniosek od momentu złożenia do podpisania umowy kredytowej może być analizowany nawet kilka tygodni.

Przeczytaj także: Decyzja kredytowa – ile trwa jej otrzymanie i co zrobić, by podnieść swoje szanse na otrzymanie kredytu?

Zarządzanie ryzykiem kredytowym w banku

Pomiar ryzyka przeprowadzany jest przy każdym kliencie. Rolą banku jest zidentyfikowanie czy potencjalny klient będzie w stanie obsługiwać kredyt. Ma to na celu ograniczenie ryzyka, które ponosi bank, udzielając finansowania. Celem nadrzędnym dla instytucji finansowej jest zbudowanie „zdrowego” portfela, który będzie generował niewielkie ryzyko dla banku.

Do zarządzania ryzykiem kredytowym banki używają wspomnianego scoringu kredytowego, bazy BIK, MIG i danych z wywiadowni gospodarczych. W przypadku spółek z o.o. instytucje finansowe sięgają po dane finansowe przedłożone do Urzędu Skarbowego, które dostępne są w KRS.

Banki oceniają ryzyko kredytowe w indywidualny sposób. Poza wytycznymi regulatora i dobrymi praktykami stosowanymi na rynku instytucje finansowe mają własne metody oceny klientów. Nie powinno więc dziwić, że pracownik banku może poprosić Cię o dostarczenie potwierdzenia dochodów, czy danych finansowych firmy.

W zarządzaniu ryzykiem w banku pomagają różnego rodzaju zabezpieczenia kredytu. W przypadku kredytu hipotecznego są nimi nabywana nieruchomość, ale także cesja z polisy ubezpieczeniowej. Banki stosują także poręczenie i zastawa, jako sposób na ograniczenie ryzyka transakcji.

Jakie działania podejmują banku, aby ograniczyć ryzyko kredytowe?

Banki stosują różne metody, które mają na celu zminimalizowanie ryzyka związanego z udzielaniem kredytów. Choć w pełni nie jest możliwe wyeliminowanie ryzyka, to rozsądna ocena wniosków pomaga z czasem wypracować skuteczną politykę kredytową. 

(shutterstock/bluedog studio)

Bank ogranicza ryzyko kredytowe poprzez:

• weryfikację zdolności kredytowej;

• weryfikację historii w BIK, BIG i KRD;

• sprawdzenie w bazach biur informacji gospodarczej;

• uzyskanie zabezpieczenia transakcji;

• wniesienie udziału własnego przez klienta.

Instytucja finansowa może też inaczej podchodzić do różnych grup klientów. Dla przykładu osoba z umową o pracę szybciej uzyska finansowanie niż osoba, która ma umowę o dzieło przedłużaną co kwartał. Może to wydłużyć czas weryfikacji, a nawet przekreślić szansę na uzyskanie kredytu w danym banku.

Ryzyko kredytowe – postaw się na miejscu banku

Wyobraź sobie, że to Ty pożyczasz ludziom i firmom pieniądze. Najpewniej w takiej sytuacji także chciałbyś wiedzieć, z kim masz do czynienia, zanim pożyczysz mu pieniądze. Jakie informacje dałyby Ci pewność, że pożyczone pieniądze wrócą do Ciebie w umówionym czasie wraz z odsetkami? Z pewnością całą maskę. O co byś zapytał potencjalnego pożyczkobiorcę? Najpewniej o całą masę różnych rzeczy, które najlepiej byłyby potwierdzone wiarygodnym źródłem. Właśnie tego typu podejście stosują banki w przypadku oceny ryzyka kredytowego.

Jeśli niecierpliwią Cię pytania banku dotyczące zatrudnienia lub przedmiotu inwestycji w przypadku firmy, to prawdopodobnie coś pominięto w przygotowaniach do wniosku. Nie wszystkie pytania są oczywiste, a niektóre mogą zaskakiwać, ale trzeba być gotowym na przygotowanie odpowiedzi. Jednocześnie udzielenie wszystkich informacji nie jest jednoznaczne z przyznaniem finansowania. Jest to etap weryfikacji czy bank jest w stanie zaakceptować ryzyko kredytowe związane z Twoją transakcją.