Opóźnienia w płatnościach to problem, z którym boryka się wielu przedsiębiorców, jednocześnie często zdarzają się również osobom prywatnym. Jesteśmy wtedy narażeni na odsetki ustawowe za opóźnienie. Z czego one wynikają i ile wynoszą w roku 2023?
Pewnie niemal każdemu z nas w życiu zdarzyło się spóźnić z opłaceniem rachunków czy faktur. Powodem nie musi być wcale brak funduszy. Najczęściej to zwykła nieuwaga lub zapominalstwo. W przypadku opóźnień należy się jednak liczyć z dodatkowymi kosztami. Podstawowymi będą odsetki ustawowe, a więc kwota, którą zgodnie z obowiązującym prawem wierzyciel może naliczać dłużnikowi. Na ich podstawie obliczane są również dopuszczalne odsetki maksymalne za opóźnienie w transakcjach handlowych.
Warto pamiętać, że odsetki ustawowe za opóźnienie możemy wykorzystać także wtedy, kiedy to my nie uzyskamy należności w terminie. Aby skorzystać z tego prawa, warto dowiedzieć się, w jaki sposób działają, i jak oblicza się ich wymiar. Dzięki temu możliwe stanie się skuteczniejsze egzekwowanie zobowiązania i przekonanie kontrahenta do wywiązania się z postanowień umowy.
(fot. iStockphoto / )
Czym są odsetki ustawowe?
Odsetki ustawowe to najchętniej wykorzystywana postać odszkodowania za zwłokę w regulowaniu świadczeń pieniężnych. Ich duża popularność wynika przede wszystkim z prostej formy realizacji. Obowiązujące prawo umożliwia naliczanie ich bez dodatkowych formalności i procedur, które wiążą się nie tylko z czasem, ale również koniecznością angażowania środków. Odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych znajdują zresztą bardzo konkretne umocowanie prawne: dokładny tryb i sposób ich naliczania znajdziemy w art. 359 i art. 481 Kodeksu Cywilnego oraz Ustawie o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych z 8 marca 2013 roku. Stanowią one, że:
- § 1 Odsetki od sumy pieniężnej należą się tylko wtedy, gdy to wynika z czynności prawnej albo z ustawy, z orzeczenia sądu lub z decyzji innego właściwego organu. § 2. Jeżeli wysokość odsetek nie jest w inny sposób określona, należą się odsetki ustawowe w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych.
Ich wysokość ustalana jest raz w roku poprzez obwieszczenie Ministra Sprawiedliwości. Przed ich zastosowaniem należy więc sprawdzić, jakie odsetki przysługują nam w konkretnej sytuacji oraz jakie odsetki maksymalne można ustalić w umowie.
Warto przypomnieć, że od 2016 roku, na mocy ustawy z 9 października 2015 r. zmieniającej ustawę o terminach zapłaty w transakcjach handlowych oraz Kodeks cywilny i niektóre inne ustawy (Dz.U. poz. 1830), która implementuje dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/7/UE z 16 lutego 2011 r. dotyczącą zwalczania opóźnień w płatnościach w transakcjach handlowych, stawki odsetek ustawowych zależą od powodu, dla którego są one naliczane.
Rodzaje odsetek ustawowych
W polskim systemie prawnym mamy do czynienia z trzema rodzajami odsetek ustawowych:
-
Odsetki za opóźnienie: to właśnie z nimi stykamy się, kiedy przegapimy termin zapłaty. Jeżeli ich wysokość nie była zdefiniowana w umowie, reguluje ją Kodeks Cywilny.
-
Odsetki kapitałowe (odsetki z czynności prawnych): nalicza się je w przypadku możliwości korzystania z kapitału należącego do osoby trzeciej, więc najczęściej spotykają się z nimi kredytobiorcy spłacający różnego typu zobowiązania. W tym przypadku również najważniejsza jest umowa, jeżeli w niej nie wskazano ich wysokości, należy oprzeć się na odsetkach ustawowych i zależnych od nich odsetkach maksymalnych.
-
Odsetki za opóźnienia w transakcjach handlowych: te są kluczowe zwłaszcza dla przedsiębiorców, choć korzystać mogą z nich również osoby prywatne np. realizujące umowy cywilnoprawne.
Kiedy można naliczać odsetki za opóźnienie?
Co ważne, ustawodawca określa, że odsetki za opóźnienie mogą zostać naliczone nawet, jeżeli z powodu zwłoki wierzyciel nie odniósł jakichkolwiek strat, a opóźnienie wynika z okoliczności, na jakie dłużnik nie miał wpływu. Oznacza to, że już następnego dnia od dnia wymagalności świadczenia pieniężnego można rozpocząć naliczanie odsetek ustawowych, nie dochodząc przy tym, z jakiego powodu nie doszło do płatności, ani nie wdrażając dodatkowych procedur.
Wysokość odsetek ustawowych
Wpływ na wysokość odsetek ustawowych ma przede wszystkim stopa referencyjna Narodowego Banku Polskiego, ustalana przez Radę Polityki Pieniężnej, oraz wysokość punktu procentowego zdefiniowana w przywołanych ustawach.
Na posiedzeniu Rady Polityki Pieniężnej z dnia 8 września br. ogłoszono stopy procentowe Narodowego Banku Polskiego:
-
stopa referencyjna 6,75% w skali rocznej;
-
stopa lombardowa 7,25% w skali rocznej;
-
stopa depozytowa 6,25% w skali rocznej;
-
stopa redyskonta weksli 6,80% w skali rocznej;
-
stopa dyskontowa weksli 6,85% w skali rocznej;
Obliczmy w takim razie, ile mogą żądać odsetek, wierzyciele na podstawie Kodeksu Cywilnego:
-
Wysokość odsetek ustawowych kapitałowych można obliczyć, sumując stopę referencyjną NBP (6,75%) i 3,5 pp., wobec czego te wynoszą 10,25%. Odsetki maksymalne to ich dwukrotność, a więc 20,5% w skali roku.
-
Odsetki za opóźnienie to natomiast stopa referencyjna NBP (6,75%) i 5,5 pp., wobec czego wynoszą one 12,25%. Odsetki maksymalne, jakie mogą zostać ujęte w umowie, wynoszą jednak dwukrotność odsetek za opóźnienie, wobec czego można zastosować oprocentowanie na poziomie 24,5% w skali roku.
-
Odsetki ustawowe za opóźnienia w transakcjach handlowych oblicza się, wykorzystując stopę referencyjną NBP i 10 pp., wobec tego wynoszą w standardowych przypadkach 16,75%. Ustawodawca przewidział jednak specjalną ulgę dla instytucji leczniczych, dla których dolicza się 8 pp., wobec czego odsetki ustawowe wynoszą wówczas 14,75%.
Jak obliczyć wysokość odsetek ustawowych?
Podane odsetki maksymalne wskazują, jakie oprocentowanie zadłużenia w skali roku możemy zastosować wobec dłużnika, który ociąga się z regulowaniem płatności. Aby skutecznie naliczać jednak odsetki za opóźnienie, należy obliczyć, ile wyniosą odsetki za konkretny okres zwłoki. Zrobimy to dzięki stosunkowo prostemu wzorowi:
Suma należności x liczba dni opóźnienia x wysokość odsetek ustawowych / 365 dni
Co ważne – ze współczynnika 365 korzysta się nawet, jeżeli zadłużenie ma miejsce w roku przestępnym. By dokładniej wyliczyć wielkość odsetek, do dyspozycji jest kalkulator odsetek ustawowych na stronie bankier.pl.
Warto prześledzić to na przykładzie: jeżeli suma należności wynosi 1000 zł, a od dnia płatności upłynęło 10 dni przy obecnych odsetkach za opóźnienie wynoszących 7% daje to 1,92 zł.
Odsetki od zaległości podatkowych
Obowiązkiem każdego z nas jest regulowanie podatków. Niestety czasami zdarzy nam się zapomnieć o wpłaceniu na konto skarbówki niezbędnej kwoty, także z tytułu zaliczek. Wówczas mamy do czynienia z odsetkami od zaległości podatkowych. Ich obliczanie wygląda nieco inaczej niż w przypadku odsetek za opóźnienia, z którego korzystać mogą obywatele. Odsetki od zaległości podatkowych wynoszą 200% stopy oprocentowania kredytu lombardowego, jednak nie mniej niż 8%. Warto mieć jednak świadomość, że zastosowanie ma również obniżona stawka podatkowa (w wysokości 50%), jeżeli samodzielnie złożymy w ciągu 6 miesięcy korektę deklaracji i w ciągu 7 dni uregulujemy rachunek.
Jednocześnie jednak funkcjonuje również podwyższona stawka odsetek od zaległości podatkowych (150%), która ma zastosowanie w przypadku zaniżenia zobowiązania podatkowego, zawyżenia kwoty nadpłaty lub zwrotu podatku, a także korekty deklaracji złożonej po otrzymaniu zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli lub po dokonaniu czynności sprawdzających, jeżeli kwota zaniżenia zobowiązania lub zawyżenia kwoty nadpłaty przekracza 25% należnej sumy lub jest wyższa od pięciokrotności minimalnego wynagrodzenia.
Odsetki ZUS
Płatnicy ZUS mają na głowie kolejne obowiązki. Niestety również w tym przypadku mogą przydarzyć nam się problemy z terminowością, a co za tym idzie również dodatkowe odsetki za opóźnienie. Co ważne: obliczenie i uregulowanie odsetek za opóźnienie jest obowiązkiem płatnika, jednak te nie są naliczane do kwoty 6,60 zł. Sposób obliczania odsetek ZUS jest natomiast taki sam, jak w Ordynacji podatkowej. Rozliczenia trzeba prowadzić oddzielnie dla każdego okresu, w którym nastąpiło opóźnienie płatności.
Publikacja zawiera linki afiliacyjne.
